Η Μάχη στου Λαγοπάτη τα Κοτρώνια - Εξόντωση αποσπάσματος του Ιμπραήμ

 

Πως προήλθαν τα Ακοβίτικα τοπωνύμια «Του Λαγοπάτη τα Κοτρώνια»,
 «Του Φραγκόπουλου»  και  «Του Ντεντάβαρι»

ΤΑ ΜΕΤΑ ΤΗ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΔΡΑΜΠΑΛΑΣ ΓΕΓΟΝΟΤΑ

Ο Ιµπραήμ, όπως είναι γνωστό μετά τη μάχη της Δραμπάλας 5-7 Ιουνίου 1825, προχώρησε κατ’ ευθείαν στην Τριπολιτσά την οποία και κατέλαβε αμαχητί, αφού δε άφησε εκεί αρκετό στρατό κατέβηκε ανεμπόδιστα στην Αργολίδα. Επί εξάμηνο περίπου αλώνιζε το Μωριά, σκοτώνοντας, λεηλατώντας και πυρπολώντας τα πάντα. Μόνος ο Θ. Κολοκοτρώνης τον αντιμετώπιζε µε το γνωστό κλεφτοπόλεμο. Με παγίδες, χωσιές, στρατηγήµατα, με αυτή την τακτική προσπαθούσε να αναχαιτίσει τους τρομερούς Αιγύπτιους. Οι 'Έλληνες αγωνιστές δεν ήταν σε θέση να αντιμετωπίσουν κατά μέτωπο τον άριστα εκπαιδευμένο και καλά εξοπλισμένο στρατό του Ιμπραήμ. Πάντως, όμως, γεγονός είναι πως με την τακτική τους αυτή παρενοχλούσαν σοβαρά και πολλές φορές έφερναν σε δύσκολη θέση τους επιδρομείς.

Από το Δεκέμβριο του 1825 μέχρι τον Απρίλιο του 1826 ο ίδιος ο Ιμπραήμ απασχολήθηκε στο Μεσολόγγι. Βέβαια είχε αφήσει πίσω του αρκετό στρατό, όμως αντιμετωπιζόταν από τον Θ. Κολοκοτρώνη.

Ο Ιµπραήµ ξανάρχεται...

Το Μάιο του 1826 επανήλθε στο Μωριά αποφασισμένος αυτή τη φορά με φωτιά και σίδερο να τον υποτάξει και να συντρίψει με το σκληρότερο τρόπο οποιαδήποτε αντίσταση. Από την Πάτρα που αποβιβάστηκε μέχρι που έφτασε στην Τριπολιτσά δεν συνάντησε καμιά αντίσταση. Κι έτσι στο πέρασμά του σκότωσε και σκλάβωσε χιλιάδες.

Αλλά στο σημείο αυτό ας δώσουμε καλύτερα το λόγο στο Γέρο του Μωριά, ο οποίος στα αποµνημονεύµατά του λέει:

«Ο Ιμπραΐμης εβγήκε με όλο του το στράτευμα εις την Πάτρα.... Σάν επέρασε όλο το στράτευμα εις την Πάτρα, εκίνησεν αμέσως και έκαμε όλα του τα στρατεύματα κατά την Πάτρα. Και εγώ μαθαίνοντας την είδηση τούτη, είχα δύο χιλιάδες και επεράσαμε αντίκρυ από την Τριπολιτσά, να ιδούμε πού θα κινηθεί, και ετραβήξαμε στης Καρύταινας την επαρχία.

Ο Ιμπραΐµης με το στράτευμα κατέβηκε Καρύταινας κάμπο και Λεονταριού. Εγώ έστειλα το Γενναίο με πεντακόσιους νοµάτους και έπιασαν την Στεμνίτσα... Και εγώ εκρύφθηκα με το λοιπό στράτευµα, αν ιδώ τους Τούρκους να κτυπήσουν τον Γενναίο. να τους πάρω αποπίσω. Ο Ιμπραΐμης δεν ήλθε για τον Γενναίο. Έμαθε ότι τα γυναικόπαιδα επήγαν κατά την Μάνη και εκεί ακολούθησε. Το ορδί το είχε εις τον κάμπο. Ο λαός ακούοντας, ότι ο Ιμπραΐμης εβγήκε εις τα πισινά χωριά καίοντας, ετραβήξανε κατά τη Μάνη, ως οπού εγύρισε το στράτευμα του... Κάπου έγινε και τουφέκι, κάπου εσκλάβωνε. ΄Εριξε το ορδί του εις το Νησί της Καλαμάτας».

Ο αρχιστράτηγος δίνει μεγάλη σηµασία στα Δερβένια και στα άλλα περάσµατα. Μόνο εκεί είναι δυνατό να αντιμετωπιστεί ο τροµερός αντίπαλός του και να παρεμποδιστεί το καταστροφικό του έργο. Η περιφέρειά µας από Καρύταινα, Λεοντάρι, ΄Ακοβο, Δυρράχι, Πολιανή είναι το κυριότερο ίσως από τα περάσματα των Αιγυπτίων για την Μεσσηνία, είτε για τα πισινά χωριά (Αλαγονία) κατευθύνονται, είτε για το Νησί της Καλαμάτας, όπου έχουν μεγάλο στρατόπεδο και τους εφοδιασµούς τους. Ο Ιµπραήμ είναι πια φανερό πως προετοιμάζεται για μεγάλη εξόρµηση στη Μάνη. Δεν θ’ αργήσει για τις επιθέσεις του στη Βέργα, τον Αλμυρό, το Δυρό.

 Ο κόσμος των επαρχιών Καρύταινας και Λεονταριού στο άκουσμα του θλιβερού μαντάτου πήρε τα βουνά. Η κατάσταση είναι τώρα χειρότερη απ' ό,τι ήταν ένα χρόνο πριν. Τα γυναικόπαιδα των χωριών μας Ακόβου. Δυρραχίου. Λεφτινίου. Πολιανής κατέφυγαν και πάλι στον Άγιο Νικήτα.

Ο Ιµπραήμ συνεχίζει να λεηλατεί και να κατακαίει το Μωριά. Με φωτιά και τσεκούρι καταστρέφει τα πάντα. Η επανάσταση κινδυνεύει να σβήσει.

Του «Λαγοπάτη τα Κοτρώνια»

Το χωριό μας όπως και όλη η περιφέρεια, κατά το χρονικό διάστημα 1825-26 υπόφερε πολύ από πείνα. Δεν ήταν δυνατό λόγω των συχνών επιδρομών των φουσάτων του Ιµπραήμ να γίνει οποιαδήποτε καλλιέργεια. Ο τόπος είχε ερημωθεί. Ψωµί ελάχιστο ή διόλου και λάδι καθόλου. Οι παλιότεροι όπως κι αυτοί τα’ άκουσαν από τους πιο παλιότερους είχαν να λένε: «στον καιρό της μεγάλης πείνας», εννοώντας την περίοδο εκείνη. ΄Εφαγαν αγκόρτσα, βελάνια, ρίζες αγριάδας. Μόνο στήριγμά τους ήταν η κτηνοτροφία.

Όπως προηγουμένως είπαμε οι κάτοικοι της περιφέρειας έχουν πάρει τα βουνά. Δεν συμβαίνει το ίδιο όμως στον 'Ακοβο. Λίγοι ψυχωµένοι άντρες είναι αποφασισμένοι να αντιδράσουν. Η τοπική μας παράδοση λέει πως εννέα Ακοβίτες κι ένας Αρφαραίος αποτελούν µια δυναμική ένοπλη οµάδα. Ο Αρφαραίος λεγόταν Λαγοπάτης. Από τους Ακοβίτες ένας μόνο μας είναι γνωστός, ο Παναγιώτης Τζιαµουράνης, που ήταν και αρχηγός της.

Ο Παναγιώτης Τζιαμουράνης

Γεννήθηκε στα μέσα της τελευταίας δεκαετίας του 18ου αιώνα. Ήταν τέταρτος γιος, ο µικρότερος του Δημήτρη Τζιαμουράνη. Τα άλλα αδέρφια του ήταν ο Γιάννης, ο Κωνσταντής κι ο Νικήτας. Αρκετά χρόνια πριν την επανάσταση του 1821 διωκόμενος από τους Τούρκους κατέφυγε στη Ζάκυνθο κι εντάχθηκε στο εκεί. υπό τον Θ. Κολοκοτρώνη ένοπλο σώμα. Αρχές του 1821 ακολουθώντας το Γέρο ήρθε στο Μωριά κι έκτοτε παρέμεινε κοντά του ένα από τα αφοσιωμένα παλικαριά του μέχρι το τέλος του αγώνα.

 

Η ΜΕΓΑΛΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΑΚΟΒΟΥ

Συμπεραίνουμε πως πρέπει να ήταν σταλµένος από τον Θ. Κολοκοτρώνη, στο ένοπλο σώμα του οποίου όπως είπαμε ανήκε, για να αντιµετωπίσει µε ενέδρες τα Τουρκοαιγυπτιακά αποσπάσµατα όσα επιχειρούσαν διαµέσου του Σαµπάζικου προσπέλαση τους στη Μεσσηνία. Βέβαια δεν µπορούσε να περιμένει μεγάλα πράγµατα από μια μικρή ομάδα, όµως το σχέδιο του Γέρου ήταν να κάνει κλεφτοπόλεμο, να προστατεύει τους άµαχους - τα γυναικόπαιδα, για να αποφύγουν την αιχµαλωσία και να παρενοχλεί συνεχώς να μην αφήνει σε χλωρό κλαρί τον εχθρό. Είναι γνωστό πως οι Έλληνες ήταν επιδέξιοι σε αιφνιδιασµούς  κι ενέδρες. Η µικρή αυτή ομάδα έμελλε να δώσει μια μεγάλη μάχη που είχε σαν αποτέλεσμα να εξοντωθεί ένα ολόκληρο απόσπασµα του Ιμπραήµ, όπως θα δούµε στη συνέχεια.

Το καραούλι στα κοτρώνια της Λεζονάς

Ενα χιλιόµετρο περίπου στα βόρεια του Ακόβου κοντά στη βρύση της Λεζονάς είναι κάτι µεγάλα ριζιμιά κοτρώνια κι εκεί σ' αυτά έβαλε ο αρχηγός της ομάδας τον Αρφαραίο Λαγοπάτη σκοπό. Το μέρος είναι ο πλέον κατάλληλος τόπος για παρατηρητήριο, ώστε κι από μεγάλη απόσταση γίνεται αντιληπτός ο ερχομός οιουδήποτε στρατιωτικού τμήµατος. ΄Εστησε εκεί καραούλι το Λαγοπάτη µε την εντολή, άµα αντιληφθεί εχθρούς νάρχονται, νάρθει κι αυτός πιο δω στα Πρετζοχώραφα και να τους ειδοποιήσει ρίχνοντας μια µπαταριά. Προτιµήθηκε στο καραούλι επειδή ήταν ξένος και δεν ενδιαφερόταν για τα νέα του χωριού, ενώ οι άλλοι οι εννέα Ακοβίτες ανησυχούσαν για τους δικούς τους και ήθελαν να πάνε εκεί μια ώρα αρχύτερα να δουν τι γίνονται.

Με τον ερχοµό της ομάδας οι κάτοικοι του Ακόβου αναθάρρυσαν κι άρχισαν να επιστρέφουν από τα γύρω κρυσφύγετά τους, όπου είχαν καταφύγει όταν έµαθαν ότι ο στρατός του Ιµπραήμ είχε φτάσει στην Καρύταινα.

Θα ήταν πάνω-κάτω μεσημέρι όταν ο Λαγοπάτης από το καραούλι του αντιλήφθηκε την εμφάνιση Τουρκοαιγύπτιων στο Γελαδάρι - πιο δω από τα Γούπατα (σήμερα η περιοχή λέγεται Πλατάνα χάρη του υπάρχοντος κοντά στη βρύση υπεραιωνόβιου πλάτανου), τρία τέταρτα της ώρας μακριά του. Τους παρακολούθησε για λίγο και όταν τους είδε να παίρνουν τον κάτω δρόµο και να κατηφορίζουν στου «Σιάντου» και να προχωρούν προς του «Σιαμπανοκότρωνα», έτρεξε όπως είχε προσταχθεί στην τοποθεσία Πρετζοχώραφα, κάπου τριακόσια μέτρα από το καραούλι του κι έριξε όπως ήταν δασκαλεµένος τους προκαθορισμένους πυροβολισμούς και μετά επέστρεψε στη θέση του κι άγρυπνα παρακολουθούσε τις κινήσεις του ερχόμενου εχθρικού εκείνου αποσπάσματος. Αποδεικνύεται έτσι ένας ευσυνείδητος, παρατηρητικός, ψύχραιμος και σβέλτος αγωνιστής και πολύ κατάλληλος για τη θέση που του εµπιστεύτηκαν.

Σηµειώνουµε πως η τοποθεσία Πρετζοχώραφα είναι «γούπατο» µέρος με κλίση Ν.Δ προς τον Άκοβο και κλειστό κατά τα βόρεια, ώστε οι πυροβολισμοί ακούστηκαν στο χωριό και όχι στη µεριά που έρχονταν οι εχθροί.

Η κατάσταση στο χωριό όταν ακούστηκαν συνθηµατικοί πυροβολισµοί του Λαγοπάτη που σήμαιναν: «Ο Ιμπραήµ ξανάρχεται», οξύνθηκε και όσοι χωρικοί είχαν έρθει πριν, άρχισαν να τρέχουν πάλι από δω και από κει για να κρυφτούν. Οι ένοπλοι Ακοβίτες της ομάδας που είπαμε, στο άκουσµα των πυροβολισμών που ήταν και το σύνθημα περί ερχοµού εχθρικής δύναµης, συγκεντρώθηκαν κι όσο πιο γρήγορα γινόταν ξεκίνησαν για το καραούλι της Λεζονάς.

Ακοβίτες Αγωνιστές ξεκινούν για του Λαγοπάτη τα Κοτρώνια.
(Έργο του Ακοβίτη ζωγράφου Σωτήρη Τζαμουράνη)

 Στο σημείο αυτό πρέπει να σταθούµε για λίγο και να θαυµάσουµε το θάρρος και την ψυχραιµία που έδειξαν τις κρίσιµες στιγµές οι πρόγονοί µας εκείνοι, που δε λιγοψύχισαν, δεν πανικοβλήθηκαν και δεν τράπηκαν σε φυγή, αλλά όπως οι δύσκολες περιστάσεις το απαιτούσαν στάθηκαν όρθιοι και αλόγιστοι, διατήρησαν τη συνοχή τους κι έτρεξαν και πήραν θέσεις την κατάλληλη ώρα και στο κατάλληλο σημείο για ν’ αντιμετωπίσουν τους τρομερούς Αιγύπτιους, που ακόμα κι αυτό είναι αξιοσημείωτο δεν ήξεραν πόσοι είναι, αν δηλαδή ήταν λίγοι ή πολλοί.

'Οταν σε λίγο έφτασαν στους βράχους της Λεζονάς, οι Τουρκοαιγύπτιοι είχαν ανέβει στη «Σιαρνόλακα», κι έμπαιναν προς τη ρεματιά της «πέρα Σουλίνας», Β.Δ της Λεζονάς. Σε κανά τέταρτο της ώρας θάφταναν ακριβώς πιο κάτω από αυτούς. Ο Λαγοπάτης τους είπε πως οι εχθροί «θάναι όλοι τους καμιά σαρανταριά».

Χωρίς χρονοτριβή μέσα σε λίγα λεπτά της ώρας έπιασαν τις κατάλληλες θέσεις. Τον τόπο τον γνώριζαν καλά αφού ήταν ντόπιοι. Πιο δω από τα κοτρώνια κατά το χωριό και πιο κάτω κοντά στο σηµερινό παλαιό δρόμο. Το µέρος προσφέρεται για μια πρώτης τάξεως ενέδρα. Καλύφτηκαν και µε το χέρι στη σκανδάλη των καριοφιλιών τους περίμεναν. ΄Ηταν αποφασισμένοι για όλα, δεν τους φόβιζε ο θάνατος κι ας ήταν οι εχθροί, σύμφωνα με την εκτίμηση του Λαγοπάτη τετραπλάσιοι. Μήπως δεν πολέμησαν πέρυσι στη Δραμπάλα; Θα πολεμούσαν και τώρα στο δικό τους τον τόπο κι αυτό τους έδινε κουράγιο και δύναμη.

Οι Τουρκοαιγύπτιοι πέφτουν στην ενέδρα

Οι στρατιώτες του Ιμπραήµ αφού πέρασαν το Σταυροδρόμι, ανέβαιναν στις Ακουμπίστρες. Προχωρούσαν ανέμελοι και κουρασμένοι από τη μακρυνή πορεία τους, βέβαιοι καθώς φαίνεται ότι ο δρόµος τους είναι ελεύθερος. Από την Καρύταινα που ξεκίνησαν αρχικά και από το Λεοντάρι μετά (το Λεοντάρι απέχει από τον ΄Ακοβο τέσσερις ώρες ποδαρόδρομο) δεν συνάντησαν ψυχή. Τουφέκι δεν άκουσαν πουθενά, όλος ο κόσμος είχε πάρει τα βουνά. Κι επόµενο ήταν να νομίσουν πως κι εδώ στον ΄Ακοβο το ίδιο θα γινόταν. Όμως γελάστηκαν.

Αφού τους άφησαν να κοντοζυγώσουν, σε απόσταση αναπνοής από τα ταµπούρια τους, τους επετέθησαν με πυροβολισμούς, με πέτρες που κατρακυλούσαν και με άγριες φωνές κι εκείνοι αιφνιδιασθέντες τάχασαν αντί να σταθούν και να πολεμήσουν τόβαλαν στα πόδια, οπισθοδρόµησαν προς το Σταυροδρόµι και από εκεί τράβηξαν στο δρόμο που πάει στον Άγιο Θεράπη κατά τα βορειοδυτικά. ΄Ετσι τρέχοντας πέρασαν τις Αλαταρές, το Τυκλάλωνο, τον Άγιο Θεράπη, τις Ντουσικιές και οι Ακοβίτες πολεμιστές από κοντά τους κυνηγούσαν και τους πυροβολούσαν.

'Οταν μετά τις Ντουσικιές, ύστερα από άγριο κυνηγητό, έφτασαν στην πιο πέρα αγροτική περιοχή της Τσιούκας μισή ώρα μακριά από τον τόπο της ενέδρας, τους στρίμωξαν για τα καλά και αποκαμωµένοι από την κούραση, και τον τρόμο καθώς ήταν και χωρίς ηθικό, μετά σύντομη µάχη τους σκότωσαν όλους, ενώ από τους Έλληνες δεν έπαθε κανένας τίποτα. Και μετά ικανοποιηµένοι για τη θριαμβευτική νίκη τους επιδόθηκαν στη λαφυραγώγηση των σκοτωμένων.

 

Η διαδρομή από το Σταυροδρόμι στου «Φραγκόπουλου»

Όμως ένας από τους Αιγύπτιους κι αυτός ήταν ο Διοικητής τους Αξιωματικός, επωφελούμενος της «απασχόλησής τους» αυτής διέφυγε της προσοχής τους και κρύφτηκε σε κάποιο θάμνο από τους πολλούς που ήταν εκεί τριγύρω και σιγά- σιγά αποµακρύνθηκε από το χώρο της μάχης. Προχωρώντας προς τα κάτω, η διαμόρφωση του εδάφους (πεζούλες) τον κάλυπτε, έφτασε κοντά στο ρέµα, καμιά τετρακοσαριά μέτρα μακριά, στο µαντρί του γέροντα Γεωργίου Κωνσταντή Τζιαμουράνη (Τζίρου) ηλικίας 85-90 περίπου χρόνων, όπου ήταν ολοµόναχος, γιατί οι δικοί του όπως κι όλοι σχεδόν οι κάτοικοι των χωριών της περιοχής στο άκουσμα ότι έρχεται στρατός του Ιμπραήμ είχαν καταφύγει με τα κοπάδια τους και τ' άλλα ζωντανά και υπάρχοντά τους στον 'Αγιο Νικήτα για να σωθούν.

Ο Αξιωματικός όταν βρήκε μόνο του τον αδύναµο και άοπλο γέροντα, αμέσως και χωρίς να προκληθεί καθόλου και από κανένα, έβγαλε το σπαθί του από τη θήκη του και µε µανία τον καρατόμησε, του έκοψε δηλαδή πέρα για πέρα το κεφάλι του.

 

Εκτέλεση του Αξιωματικού που ήταν ο Γάλλος Ντεντάβαρι (DE DAVARI)

Ο πάρα πάνω Αξιωματικός µετά το βδελυρό έγκλημά του συνέχισε µόνος, κατάκοπος και τρομοκρατηµένος, σχεδόν εξουθενωμένος την πορεία του στο ρέμα που χρησίμευε και σαν δρόµος όπως και σήμερα, ανάμεσα από πυκνά πλατάνια με σκοπό μάλλον να προχωρήσει και να φτάσει στο Λεοντάρι, όπου ήταν στρατόπεδο - καταυλισμός των Τουρκοαιγυπτίων. "Ομως δεν θα προχωρούσε για πολύ ακόµα. Κάπου εκεί κοντά του είχε στήσει καρτέρι η θεία δίκη και τον ανέμενε 

Στο συνοικισμό Συρακαίικα της Κοινότητας Τουρκολέκα που βρίσκεται απέναντι, µισή ώρα περίπου µακριά, ήταν παντρεμένος (σώγαμπρος) ο Γιάννης Τζιαμουράνης αδερφός του Παναγιώτη που φέρεται σαν αρχηγός της θρυλικής οµάδας των πολεμιστών που αναφέραµε. Από εκεί που ήταν παρακολούθησε τη µάχη στην Τσιούκα, αρµατώθηκε το καριοφίλι του στον ώμο και την κάµα του στη µέση και ξεκίνησε κατά κει για το µαντρί του θείου του, για να δει τι γίνεται. ΄Οταν κατέβηκε στο ρέμα βάδιζε σιγά - σιγά και προφυλαχτά για κάθε ενδεχόµενο. Σε µια στιγμή ανεπάντεχα και απότομα συναπαντήθηκε με τον παραπάνω Αξιωματικό και βρέθηκαν κοντά ο ένας στον άλλο τόσο, που οι δυο άντρες δεν προλάβαιναν να χρησιµοποιήσουν τα τουφέκια τους κι έτσι ήρθαν στα χέρια κι άρχισαν την πάλη σώμα με σώμα. Ο αρειμάνιος Γιάννης χωρίς μεγάλη δυσκολία αφού είπαμε πως ο αντίπαλός του βρισκόταν στο κακό του χάλι, τον έκανε καλά και τον σκότωσε επί τόπου. Αμέσως µετά του πήρε τα ρούχα, τα γρόσια και τ’ άρµατά του κι ένα μάτσο χαρτιά που βρήκε πάνω του και συνέχισε την πορεία του για το χώρο της µάχης. 'Οταν σε λίγο έφτασε στο μαντρίτου γερο-Γιώργη Τζιαμουράνη (Τζίρου) βρήκε εκεί τον αδερφό του Παναγιώτη με τους άλλους Ακοβίτες πολεμιστές που είχαν φτάσει στο µεταξύ και αποκεφαλισμένο το γέροντα θείο τους που ήταν ο μεγαλύτερος αδερφός του πατέρα τους και διηγήθηκαν ο ένας στον άλλο τα όσα τους συνέβησαν. Ο Γιάννης τότε έβγαλε από το σιλάχι του τα χαρτιά που βρήκε πάνω στον Αξιωματικό και τα παρέδωσε στον αδερφό του και µετά επέστρεψε στο σπίτι-του στα Συρακαίικα.

Οι άντρες της οµάδας µετά το ηρωικό και λαμπρό εκείνο κατόρθωµα αναχώρησαν και διαμέσου του Τουρκολέκα πορεύτηκαν προς τα Δερβένια, όπου παρουσιάστηκαν στον Θ. Κολοκοτρώνη στον οποίο και ανέφεραν όλα τα παραπάνω σχετικά και του παρέδωκαν και τα χαρτιά. ΄

Όπως λέγεται, οι γραμματικοί του στρατηγού τα διάβασαν και διαπίστωσαν ότι στο απόσπασμα εκτός από Τουρκοαιγύπτιους συµμετείχαν και Γάλλοι µισθοφόροι και ότι Διοικητής τους ήταν ένας Γάλλος ονόματι  Ντεντάβαρι (DE DAVARI).

Εδώ κρίνουμε σκόπιμο να διευκρινίσουµε πως μετά την ήττα του Μ. Ναπολέοντος πολλοί Αξιωματικοί και άντρες της διαλυθείσης στρατιάς του, μη ανεχόμενοι την μετά το 1815 γαλλική μεταπολίτευση ή καταδιωκόμενοι από αυτήν κατέφυγαν στην Αίγυπτο, όπου έβλεπαν να τους διανοίγεται εξαίρετο πεδίο δραστηριότητας. Ο πασάς της Αιγύπτου Μεχμέτ Αλής άντρας οξυδερκής, τους δεχόταν ευχαρίστως και τους προσλαμβανε στην υπηρεσία του. ΄Ετσι σηµαντικοί Γάλλοι Αξιωματικοί ανέλαβαν τότε την αναδιοργάνωση του στρατού του µε άριστα αποτελέσµατα. Μέσα σε λίγα χρόνια ο μεγαλεπήβολος εκείνος σατράπης είχε συγκροτήσει αξιόµαχο τακτικό στρατό. Πολλοί από τους Γάλλους αυτούς ακολούθησαν αργότερα τον Ιµπραήµ (θετό γιο του Μεχμέτ Αλή) κατά την εκστρατεία του στην Πελοπόννησο σαν επιτελείς, σύµβουλοι, πυροβολητές ή και ακόμα σαν απλοί μισθοφόροι πολεµιστές.

Η µάχη του Ακόβου που εξιστορήσαµε είναι χωρίς αμφιβολία µια από τις πλέον αξιόλογες που έγιναν στο δύσκολο για την επανάσταση εκείνο χρόνο 1826. Και ακόμα μπορεί να χαρακτηριστεί σαν σημαντική γιατί τόσοι λίγοι πολεμιστές - µόνο δέκα - κατόρθωσαν κι εξόντωσαν ένα απόσπασµα του Ιµπραήµ αποτελούμενο από τριπλάσιους σχεδόν, εµπειροπόλεµους και τακτικούς πολεµιστές, με ηγήτορα µάλιστα Ευρωπαίο Αξιωματικό. Μετά τη μάχη της Δραμπάλας η µάχη αυτή είναι η μεγαλύτερη που έγινε στην περιφέρειά μας.

Η καθιέρωση νέων τοπωνυµίων

Συνεπεία της παραπάνω μάχης οι τοποθεσίες του Ακόβου που έγιναν τα γεγονότα αυτά, άλλαξαν ονοµασίες. Οι Ακοβίτες αµέσως µετά, εντελώς αυθόρμητα, τους έδωσαν καινούργιες. ΄Ετσι τα Κοτρώνια της Λεζονάς ονοµάστηκαν «του Λαγοπάτη τα Κοτρώνια» χάρη στο καραούλι του Αρφαραίου εκείνου Λαγοπάτη. Η περιφέρεια της Τσιούκας ονομάστηκε «Του Φραγκόπουλου» σε θύμηση του σκοτωμού εκεί Γάλλων (Φραγκόπουλων) µισθοφόρων του Ιμπραήμ. Η δε τοποθεσία στο ρέµα που σκοτώθηκε ο Γάλλος Αξιωματικός και η γύρω περιοχή ονοµάστηκε «Ντεντάβαρι» από το επώνυμό του DE DAVARI σε θύμηση του σκοτωμού του εκεί. Τοπωνύμια που καθιερώθηκαν και που έτσι πλέον είναι γνωστά και που λέγονται και γράφονται συνεχώς από τότε.

Όπως λέγεται λίγα χρόνια αργότερα και όταν η Ελλάδα έγινε ελεύθερο και ανεξάρτητο κράτος, ήρθαν στον ΄Ακοβο οι γονείς του Ντεντάβαρι (DE DAVARI) και ζητούσαν πληροφορίες για τις συνθήκες που σκοτώθηκε ο γιος τους και στη συνέχεια πήγαν επί τόπου, ψάχνοντας να βρουν τα οστά του.

Ο Γιάννης Τζιαμουράνης και ο Λαγός ή Λαγοπάτης

Ο άνθρωπος που σκότωσε το  DE DAVARI αρχηγό του αποσπάσµατός του Ιμπραήμ και απεχθή δολοφόνο του γερο-Τζίρου, ο Ακοβίτης Γιάννης Τζιαμουράνης επέστρεψε στα Συρακαίικα στην οικογένειά του, τη στάνη του και το νοικοκυριό του. Σαν ξένος που ήταν (σώγαµπρος) του κόλησαν το παρωνύµιο  «ο Ξένος», και µ, αυτό του γραψαν  τα παιδιά του στα χαρτιά της Κοινότητας Τουρκολέκα και που έκτοτε το φέρουν οι απόγονοί του σαν επώνυμο αντί του αρχικού Τζιαμουράνης.

Για το γενναίο και παρατηρητικό αγωνιστή Αρφαραίο Λαγοπάτη που ήταν καραούλι στα Κοτρώνια της βρύσης της Λεζονάς κατά την ιστορική εκείνη ημέρα δεν ξέρουμε τίποτα άλλο και δεν έχουμε πληροφορίες για τη μετέπειτα ζωή και τύχη του. Κατά μια άποψη το πραγµατικό του επώνυμο ήταν Λαγός και το Λαγοπάτης παρωνύµιο, που του δόθηκε επειδή ήταν γρήγορος στα πόδια.

Γι’ αυτό και από παλιά μέχρι σήμερα η θέση όπου το καραούλι λέγεται και «του Λαγού τα Κοτρώνια» παράλληλα µε την κυρίως επικρατήσασα ονοµασία «του Λαγοπάτη τα Κοτρώνια».

'Κι έτσι από τότε ο ήρωας εκείνος µνηµονεύεται καθημερινά στον ΄Ακοβο χάρη στο τοπωνύµιο που φέρνει το επώνυµο και κυρίως το παρωνύμιό του.

Η Μάχη στου Λαγοπάτη τα Κοτρώνια. Εργο του Σωτήρη Τζαμουράνη.

 

 Ο Παναγιώτης Τζιαμουράνης

Ο μόνος γνωστός από την πολεμική ομάδα των Ακοβιτών πέρα από το Λαγό ή Λαγοπάτη είναι ο Π. Τζιαμουράνης που αναφερθήκαµε στην αρχή. Είχε στενές Φιλικές σχέσεις µε την οικογένεια των Σταµατελοπουλαίων του Τουρκολέκα και συχνά περνούσε από το σπίτι τους. Εκεί γνώρισε την κόρη της οικογένειας μια ωραία και λεβέντισσα κοπέλα τη Μαργαρίτα ανιψιά του Νικηταρά. Κι επειδή εκείνον τον κρατούσε ο πόλεµος έκανε προξενιά και την παντρεύτηκε ο αδερφός του ο Κωνσταντής. Ο άλλος αδερφός του ο Νικήτας σκοτώθηκε την 5 Ιουνίου 1825 στη Λοζά από το στράτευµα του Ιμπραήμ όταν µε τα κοπάδια της οικογένειας προσπαθούσε να προσπεράσει στον 'Αγιο Νικήτα. Ο ίδιος μετά τη λήξη του αγώνα ήρθε στον 'Ακοβο όπου κι έμεινε έκτοτε. Δεν ζήτησε καμιά αμοιβή. Έγινε ένας φιλήσυχος νοικοκύρης στην κατοπινή ζωή του.

΄Ομως πρέπει να μνηµονεύσουμε εδώ πως μεγάλη τιμή κι αιώνια δόξα ανήκουν και στους άλλους οκτώ πολεμιστές Ακοβίτες που δυστυχώς παρέμειναν άγνωστοι, ανώνυμοι και αφανείς που χωρίς αυτούς δεν θα υπήρχαν ασφαλώς οι επώνυμοι κι επιφανείς.

Πηγή: "ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ"

 

Η θυσία των γυναικών του Ακόβου
Δημοσίευση νεότερης ιστορικής έρευνας και βιβλιογραφίας
σχετικά με την Μάχη στου Λαγοπάτη τα Κοτρώνια.

Πηγή: "ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ"

 Η Χορηγόσκαλα και η θυσία των  γυναικών του Ακοβου

Παράλληλα με την μάχη στου Λαγοπάτη τα Κοτρώνια, μια άλλη ηρωική θυσία όμοια με τον Ζάλογγο διαδραματίστηκε από γυναίκες που έφυγαν από τον Άκοβο για να σωθούν και εγκλωβίστηκαν από το στρατό του Ιμπραήμ. Στις ιστορικές αναφορές του Κολοκοτρώνη περιγράφεται και η θυσία των γυναικών πολλές από τον Ακόβο που έπεσαν στους βράχους για να μην πιαστούν ζωντανές από τους Τούρκους.  Η τοποθεσία της θυσίας ονομάζεται Χωρηγόσκαλα ή Χορηγόσκαλα είναι στα μεθόρια της Αρτεμισίας (Τσερνίτσας) και της Νέδουσας (Μεγάλης Αναστάσοβας), όχι μακριά του Δυρραχίου.  Παρουσιάζουμε απόκομμα πληροφορίων που αναγράφονται στη παγκόσμια διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια Wikipedia (https://el.wikipedia.org/wiki/Χωρηγόσκαλα)

Ευρίσκεται σε Β.Δ μέρος της περιοχής της Αρτεμισίας, Νότια της Νέδουσας, Νοτιοανατολικά του Δυρραχίου και περίπου 15 λεπτά ποδαρόδρομο από το εξωκλήσι του Αγίου Νικήτα. Από το σημείο αυτό, περνούσε ο συντομότερος ημιονικός δρόμος, ο οποίος συνέδεε τα Πισινά Χωριά του Μυστρά (σημερινά χωριά του Ταϋγέτου του Δήμου της Καλαμάτας) με τα Σαμπάζικα (Άκοβος Λεφτίνι, Γιανοκάμαρα  κ.λ.π.). Αποτελεί στενό ελικοειδές υπό μορφή σκάλας και επικίνδυνο ημιονικό πέρασμα ενός μέρους του πάνω σε σάρα, από την ορθοπλαγιά των πρόβουνων του Ταϋγέτου Κάπελη – Φτερούφι, το οποίο σύμφωνα με τους Δασικούς Χάρτες (1945-2017) αποτελεί το όριο ανάμεσα στις σημερινές Τοπικές Κοινότητες Αρτεμισίας και Νέδουσας του Δήμου Καλαμάτας. Σήμερα διακρίνεται μόνο ένα μέρος απο τη σάρα, ενώ το υπόλοιπο τμήμα της έχει καλυφθεί από θάμνους και ότι είχε απομείνει από τον ελικοειδή δρόμο κατέρευσε μετά τους σεισμούς του.

Θεωρούμε επίσης σκόπιμο να αναφέρουμε ότι ο βράχος από τον οποίον πήδηξαν στο χάος οι γυναίκες αυτές μας είναι άγνωστος. Το γεγονός όμως αυτό θεωρείται ήσσονος σημασίας, γιατί αξία έχει ο ηρωισμός και η θυσία τους και όχι ποιός ακριβώς ήταν ο βράχος από τον οποίον πήδηξαν στο χάος. Άλλωστε, μετά από τόσα χρόνια, είναι αδύνατον να υπάρχουν ευρήματα που να μας οδηγήσουν σε ασφαλές συμπέρασμα. Μόνο εικασίες μπορούμε να κάνουμε από τη μελέτη του εδάφους. Η εκτίμηση μας είναι ότι , πρέπει να πήδηξαν απο κάποιο βράχο πριν από το ασκηταριό της Μεγάλης Αναστάσοβας.

Xoρηγόσκαλα, Το «Ζάλογγο» της Μεσσηνίας

 

Ειπώθηκε πιο πάνω πως για το καραούλι στου Λαγού ή Λαγοπάτη τα Κοτρώνια, την ενέδρα, τη μάχη στου Φραγκόπουλου και για το Γάλλο Ντεντάβαρι (DE DAVARI) είχαν καταγραφεί από την τοπική παράδοση, δηλαδή από αφηγήσεις γερόντων κατά την προ του 1940 χρονική περίοδο. Πολλοί από αυτούς ηλικίας τότε 70-80 χρόνων τα είχαν επίσης ακούσει στα νεανικά τους χρόνια από τους ίδιους τους αγωνιστές παππούδες τους που είχαν πάρει μέρος στα διάφορα γεγονότα και μάχες στην επανάσταση του 1821.

Ακριβή χρονολογία της µάχης δεν μας διέσωσε η τοπική μας παράδοση. Λέει µόνο ότι έγινε «την άλλη χρονιά από τη µάχη της Δραμπάλας». Στο έγγράφο αναφέρεται ότι οι Τουρκοαιγύπτιοι ανεχώρησαν από την Καρύταινα την 21η Μαΐου 1826. Η απόσταση Καρύταινα - ΄Ακοβος απ’ ότι ξέροµε είναι 8-9 ώρες ποδαρόδρομο. Αν λάβουµε υπόψη µας τη στρατηγική τακτική ότι οι στρατιωτικές επιχειρήσεις αρχίζουν συνήθως τις πρώτες πρωινές ώρες, το μεσημέρι της ίδιας ημέρας κανονικά θα έφταναν στον ΄Ακοβο. Συνεπώς βγαίνει το συµπέρασμα ότι την ίδια ημέρα έγινε και η ανωτέρω μάχη.

Παραθέτουμε απόσπασμα απο την επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη προς την Διοίκηση με ημερομηνία 1/6/1826 όπου αναφέρει για τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν,  την μάχη στον Άκοβο και τις γυναίκες που χάθηκαν.

Περισσότερες ιστορικές πηγές που αναφέρονται στην Μάχη στου Λαγοπάτη τα Κοτρώνια και την θυσία των γυναικών του Ακόβου, υπάρχουν στο ιστορικό ιστολόγιο μας μέσω της ιστοδελιδας http://akovos.gr. Εν συντομία αναφέρουμε τις παραπομπές εδω.

1. Απόσπασμα απο επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη (Γ.Α.Κ. ) Βλαχογιάννη Φακ. 20 ( Ι-6-Ι826 )
2. Σπηλιάδης Ν., Απομνημονεύματα, 1857, τ. Γ' σ. 21.
3. Γενική Εφημερίς της Ελλάδος. Βιβλιοθήκη της βουλής των Ελλήνων . (ΓΕΕ. / Φ.1 / αριθ. 59 / σελ.  233 στήλη β΄ & 234 στήλη α΄ / 22-5-1826)
4. Ο Θρύλος για τις Γκρεμισμένες Γυναίκες, Αλαγονιακά του Αντωνίου Νικολ. Μασουρίδη σελ. 109.

 

Επίσημα Έγγραφα

Απόσπασμα απο επιστολή του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη
(Γ .Α.Κ. ) Βλαχογιάννη Φακ. 20 ( 1-6-1826 )

Προς την Σεβαστήν Διοικητικήν Επιτροπήν:

Περί την πρώτην ώραν της νυκτός των 25, ήδη λήγοντος. αναφερόµενος. Ειδοποίουν  την Διοικησιν την απόφασίν μου. και το κίνημά μου δια τον Αλμυρόν δια ν' ανταµώσω εκεί τους Σπαρτιάτες καπεταναίους. Αλλ' επειδή εις αυτήν µου την αναφοράν έλεγον ότι ακολούθως θέλει ειδοποιήσει την Διοίκησιν τον τρόπον κάθε ον έγινεν η κατάβασις των εχθρών εις τα Μεσσηνιακά φρούρια. σπεύδω να το εκπληρώσω ήδη μετά την επιστροφήν μου. δια της παρούσης μου.

Οι εχθροί περί τας 21 του λήξαντος εσηκώθησαν από τον κάμπον Καρύταινας και εξακολουθούντες την οδόν ήτις έδειχνε την πορείαν των καταφευγόντων προς τα πισινά χωριά Καρυτινών και άλλων επροχώρησαν έως την Μεγάλην Αναστάσοβαν. Καθ’ οδόν, εις το χωρίον ΄Ακοβος, τυχόντες δέκα Ακοβίτες έκλεισαν εις έν μέρος εικοσιέξ εχθρούς. Εξ αυτών τους μεν οκτώ εφόνευσαν, τους δε 18 εξώγρησαν, εν οις και ένα επίσημον οφφικιάλον, τους οποίους, κυνηγούμενοι από άλλους εχθρούς εφόνευσαν.

Οι εχθροί αιχμαλωτίσαντες ολίγας αδυνάτους ψυχάς, κατ, εκείνα τα μέρη, διευθύνοντο τας προς τα φρούρια της Μεσσηνίας οδούς, και οι εν όρεσοι ευρισκόµενοι με τας φάμελίας των 'Ελληνες έσπευσαν κατά πόδας των και πού μεν τρεις, πού δε δύο, πού τέσσαρας και πού δέκα εφόνευον. Ώστε ένας Αναστάσιος Κουρούσης ονομαζόμενος από του Κατζαρού εφόνευσε τε΄σσαρας. Και είκοσι περίπου γυναίκες με τα παιδιά των και παρθένοι θεωρούσαι εις εν µέρος, ονοµαζόμενον Χορηγόσκαλαν, ότι ήσαν εις κίνδυνον να ζωγρηθώσιν από τους εχθρούς, οι μεν, προτιμήσοσαι τον έντιμον θάνατον από την άτιμον δουλείαν, έπεσαν από τους κρημνούς. άλλαι δε κυλίουσαι πέτρας, εφόνευσαν εκ των εχθρών και ούτω διέφυγον επαξίως της ελληνικής γενναιοφροσύνης την αιχμαλωσίαν των και εξέπληξαν τους  θεωρούντας την απόφασίν των Έλληνας και εχθρούς, ότι έσπευσαν ύστερον δια της Καλαμάτας και Νησίου, υπήγαν εις τα φρούρια όπου και διατρίβουν. 'Ολα δε ταύτα μαρτυρούσι τα πτώματα των εχθρών, και τα τουφέκια και μπαγιονέττας των, τας οποίας επήραν οι 'Ελληνες. Και όλη η φθορά των εχθρών είναι επέκεινα των πεντακοσίων οι οποίοι επλήρωσαν ακριβά την αιχμαλωσίαν άλλων τόσων αδυνάτων ψυχών όπου εις την παρούσαν από Πάτρας εκστρατείαν των έκαμαν. Και ταύτα μεν περί των εχθρών.

Εγώ δε την Τετράδην προς την Μεσημβρίαν έφθασα εις Αλμυρόν. Αµέσως δεν έλειψα να προσκαλέσω τους στρατηγούς Ιωάννην Μαυρομιχάλην, Μούρτζινον και λοιπούς οπλαρχηγούς της Σπάρτης.

Και ο μεν Μούρτζινος με τον Κουμουντουράκην και με άλλους Σπαρτιάτας Καπεταναίους ήλθαν την Πέμπτην. Ο δε Μαυρομιχάλης ευρισκόμενος εις Λιµένι και εμποδιζόμενος από εναντίων; ανέμους δεν είχε φθάσει έως προχθές την Κυριακήν, ότε βιαζόμενος να επιστρέψω εις το Γ ενικόν Στρατόπεδον, προς µεν τους παρευρεθέντας Μούρτζινον. Κουμουντουράκην, Καπετανάκην και λοιπούς ωμίλησα όσα ενόμισα ικανά να τους προσκαλέσουν εις την ένωσιν και απόφασιν να εκκινήσουν. οίτινες και πεισθέντες μου έδωσαν πλήρη υπόσχεσιν, ότι εντός ολίγον θέλει εκστρατεύσουν αφεύκτως και να συγκροτήσουν προς το παρόν Σπαρτιατικόν Στρατόπεδον εις  Αλμυρόν και να συναγροικούνται και με ημάς.

Προς δε τον στρατηγόν Ιωάννην Μαυρομιχάλην και λοιπούς μη παρευρεθέντας Καπεταναίους Σπαρτιάτας έγραψα όσα εγνώριζα αναγκαία να τους πείσουν εις την αυτήν απόφασιν, το οποίον ελπίζω ν" ακολουθήσωσιν όλοι συμφώνως και ούτως ανεχώρησα εκείθεν μετά του στρατηγού Νικηταρά, Π. Γ ιατρείκου. ελθόντος την ώραν του αναχωρισμούμου, Γ έρο-Πέτροβα και Κρίτζαλη.

Και ημείς μεν εφθάσαμεν χθες ενταύθα, ο δε Γερο-Πέτροβας και Κρίτζαλης υπήγαν εις τας επαρχιας των και σημερον ερχονται και αυτοί δια να  σύσκεφθώµεν και διορίσωμεν την θέσιν όπου έκαστος πρέπει να καταλάβει. Το εδώ ευρισκόμενον στράτευμα, κατά την γενοµένη παρά του στρατηγού Κολιόπουλου χθεσινήν καταμέτρησιν συµποσούται περίπου των πέντε χιλιάδων.

Ο στρατηγός Θεοχαρόπουλος και κυρ. Δημητράκης Δηλιγιάννης δεν έφθασαν εισέτι εδώ. Εβιάσθησαν πάρα πολύ παρά του στρατηγού Κολιόπουλου και Γενναίου, και ελπίζω να φθάσωσι σήμερον ή αύριον.

Και εγώ δε άµα φθάσας δεν έλειψα να βιάσω και πάλιν και αυτούς και τας λοιπάς επαρχίας όλας να φθάσωσι. Προσπαθώ ακουράστως, δεν λελιπω διόλου αφ΄ ότι γνωρίζω ότι δύναται να συντελέση προς εμψύχωσιν των Ελλήνων και βλάβην του εχθρού. και εύχομαι να μη αποβούν και οι τωρινοί κόποι μου εις µάτην. Προσπαθώ περιπλέον να εκκινήσω δια τα’ αυτόσε ζώα να μας μετακοµίσωσι τροφάς αλλά κυρίως πρέπει και η Διοίκησις να φροντίση αυτόθεν να µας στείλη δια να μην έχωμεν πόλεμον και την έλλειψιν αυτών, ήτις επαπειλεί καθ, ημέραν την λιποταξίαν των στρατιωτών. και μας σταλθώσιν οµοίως και πολεμοφόδια διότι πενήντα περίπου αιχμάλωτοι γυναίκες. όπου έφυγαν από τους εχθρούς, όλοι μας πληροφορούν ότι ο εχθρός κατ, αυτούς σκοπεί να κάμει το κίνημά του και να µην ήθελεν να ευρεθώμεν ελλιπείς από αυτά.

Οι κύριοι Πραστιώται, Αγιοπετρίται και Κρανιδιώται ούτ, εκινήθησαν, ούτ΄ έχουν ίσως σκοπόν να κινηθούν, εν' όσω δεν βλέπουν να τους εκκινήση εκτελεστική δύναμις και εμέ να είμαι πλησίον των.

Η Διοίκησις, εις απόκρισιν των περί τούτων αναφορών μου, δεν µε ειδοποίησε τίποτε, και, αν και τώρα δεν εισακουσθώ, να τοις σταλή μία ικανή εκτελεστική δύναµις, δια να τους στείλη εδώ, είμαι αναγκασμένος να υπάγω ο ίδιος και να κάμω προς αυτούς το χρέος μου.

Προσμένω την απάντησιν της Διοικήσεως και μένω ευσεβάστως. Ας μας σταλθή, με τον παρόντα, και ένα ρέζιμον χαρτί, διότι δεν έχομεν.

Τη 1 Ιουνίου 1826 Δερβένια

Ο ευπειθής πατριώτης

Θ. Κολοκοτρώνης

 

Τα συμβάντα το 1826 σύμφωνα με το Ν. Σπηλιάδη

Σπηλιάδης Ν., Απομνημονεύματα, 1857, τ. Γ' σ. 21.

Η μάχη κατά του Ιμπραήμ το 1826 και η αυτοθυσία των Ελληνίδων γυναικών του Μοριά , αναφέρεται και στα Απομνημονεύματα του Σπηλιάδη:

«Ο Ιµπραχίμ µεσούντος του Μαΐου εξεκίνησε δια την Μεσσηνίαν. Εις τα στενά του Λεονταρίου εύρεν αντίστασιν και εβιάσθη να οπισθοδρομίση εις Τριπολιτσάν. Την 18, καιτην 19 παραλαβών και άλλους στρατιώτας, απήλθεν εις την πεδιάδα της Καρυταίνης , και εδοκίµασε να περάσει από τα στενά της Πολιανής. Εις το ∆υρράχι ευρέθη τυχαίως ο Νικηταράς, και τον αντέκρουσε, και τον εβίασε να οπισθοδρομήση. Αφήσας δ' εις την ειρηµένην πεδιάδα τα ήµισυ στρατεύµατα, εστράτευσε με τα λοιπά εις την Επαρχίαν του Φαναρίου. ∆ιευθύνθη δε εις Ανδρίτσαιναναπό τρία μέρη, από τον Αγιοθανάση, από τας Καρυάς, και από τον Κράμποβον. αύτοθι ευρίσκοντο ως πεντακόσιοι Έλληνες, και μη δυνάμενοι ν' αντισταθώσιν εις δυνάμεις πολύ ανωτέρας εχθρών, αφού εφόνευσον εξήντα εξ αυτών και απεχώρησαν εις τα υψηλά. Εισέβαλον λοιπόν οι Τούρκοι εις την πόλιν εκείνην, εφόνευσαν τρεις γυναίκας και πέντε άνδρας, ηχµαλώτισαν ως διακοσίους εβδομήντα αόπλους, έκαυσαν τινάς οικίας , επήραν όσα ζώα επέτυχον και ανεχώρησαν εις τα οπίσω.

Μετά ταύτα εκινήθησαν εις την Μεγάλην Αναστάσοβαν, όπου ηχμαλώτισαν τινάς αδυνάτους , και απήρχοντο εις Μεσσηνίαν.

Εις Άκοβον διαβαίνοντας είχον αποκλείσει οι κάτοικοι είκοσι έξ Τούρκους, εφόνευσαν τους οκτώ και συνέλαβον τους δέκα οκτώ παραδοθέντας αλλά τους εφόνευσαν και αυτούς, επειδή καταδιώκοντο υπ' άλλων Τούρκων. Πολλαί γυναίκες εκινδύνευον να ζωγρηθώσιν εις την λεγοµένην Χορηγόσκαλαν. Τινές εξ αυτών κατεκριµνήσθησαν εις τα βάραθρα και απώλυντο. άλλαι δε ήρχισαν να κυλίωσι λίθους μεγάλους εναντίον των εχθρών εφόνευσαν και επλήγωσάν τινάς, και εσώθησαν. Οι διεσκορπισμένοι εις τα όρη ένοπλοι Έλληνες εκτύπησαν εις διάφορα μέρη τους Τούρκους, και που μεν πέντε, που δέκα και αλλού πλειοτέρους, εφόνευσαν ουκ ολίγους. Ούτως ο εχθρός μετέβη τέλος εις την Μεσσηνίαν.»

 

Γενική Εφημερίς της Ελλάδος

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ . (ΓΕΕ. / Φ.1 / αριθ. 59 / σελ.  233 στήλη β΄ & 234 στήλη α΄ / 22-5-1826)

ΓΕΝΙΚΗ ΕΦΗΜΕΡΙΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ

ΕΝ ΝΑΥΠΛΙΩ , ΣΑΒΒΑΤΩ , 5 ΙΟΥΝΙΟΥ 1826

ΕΣΩΤΕΡΙΚΑ

Εγχώριοι Ειδήσεις

Από Ναυπλίου

Περί την 21 του παρελθόντος μηνός , σηκωθέντες οι εχθροί εκ του κάμπου της Καρυταίνης εξηκολούθησαν την οδόν , ήτις έφερε προς τα Πισινά Χωρία όπου κατέφυγον πολλοί Καρυτινοί και άλλοι και επροχώρησαν έως εις την Μεγάλην Αναστάσοβαν . Καθ’ οδόν , εις το χωρίον Άκοβον , τυχόντες δέκα Ακοβίται , έκλεισαν εις εν μέρος εικοσιέξ εχθρούς , εκ των οποίων τους μεν οκτώ εφόνευσαν , τους δε δεκαοκτώ εζώγρησαν , εν οις και ένα σημαντικόν αξιωματικόν , τους οποίους διωκώμενοι έπειτα παρ’ άλλων εχθρών εφόνευσαν . Οι εχθροί αιχμαλωτίσαντες ολίγους τινάς αδυνάτους κατ’ εκείνα τα μέρη διευθύνοντο προς τας εις τα φρούρια της Μεσσηνίας φερούσας οδούς . και οι εν όρεσι μετά των οικογενειών των ευρισκόμενοι Έλληνες έπεσαν κατά πόδας , και που μεν δύο , που δε τρείς και τέσσαρας και που δέκα και περισσότερους εφόνευον .και τις Αναστάσιος Κουρούσης ονομαζόμενος από Κατζαρού εφόνευσε τέσσαρας . και είκοσι περίπου γυναίκες μετά των παιδίων των , και παρθένοι , θεωρούσε εις εν μέρος , ονομαζόμενον Χορηγόσκαλα , ότι ήσαν εις κίνδυνον να ζωγρηθώσι παρά των εχθρών , αι μεν αυτών , προτιμήσασαι το έντιμον θάνατον παρά την άτιμον δουλείαν , έπεσαν κατά κρημνών , άλλαι δε κυλίουσαι πέτρας κατά των εχθρών εφόνευσαν εξ αυτών ικανούς , και ούτω διέφυγον επαξίως της Ελληνικής γενναιοφροσύνης την αιχμαλωσίαν , και εξέπληξαν τους θεωρούντας την απόφασιν των Έλληνας και εχθρούς . Ούτοι δε οι ύστεροι διαπεράσαντες διά Καλαμάτας και Νησίου υπήγαν εις τα φρούρια όπου και διατρίβουν . Όλα δε ταύτα μαρτυρούσι τα πτώματα των εχθρών , τα τουφέκια και αι λόγχαι , τα οποία επήραν οι Έλληνες . Και η όλη φθορά των εχθρών είναι επέκεινα των πεντακοσίων . Και ούτως επλήρωσαν ακριβά τον φόνον και την αιχμαλωσίαν των αδυνάτων , τα οποία έκαμαν εις την από Πατρών εκστρατείαν των .

Ο γενικός αρχηγός Θ. Κολοκοτρώνης υπήγεν εις Αρμυρόν , και προσκαλέσας εκεί τους στρατηγούς Ι. Μαυρομιχάλην , Δ. Μούρτζινον , Κουμουντουράκην , Καπετανάκην και λοιπούς οπλαρχηγούς της Σπάρτης , ωμίλησε προς αυτούς όσα η φρόνησις υπαγόρευε , παρακινών και προτρέπων αυτούς εις ένωσιν , και απόφασιν να εκκινήσωσι τους Σπαρτιάτας κατά του κοινού εχθρού , οίτινες και πεισθέντες έδωκαν υπόσχεσιν , ότι εντός ολίγων ημερών θέλουσιν εκστρατεύσει αφεύκτως , και θέλουσι συγροτήσει προς το παρόν το Σπαρτιατικόν στρατόπεδον εις Αρμυρόν , και εκείθεν θέλουσι συνενωθήσθαι μετά του γενικού αρχηγού , και των λοιπών οπλαρχηγών εις τα κατά του εχθρού κινήματα . Ούτω παρουσιάζονται πάλιν εις το θέατρον του πολέμου και οι Σπαρτιάται , και ούτως αποβάλλουσιν αφ’ εαυτών την κατηγορίαν των λοιπών αδελφών των , ότι αδιαφορούσιν εις τον κοινόν υπέρ πίστεως και πατρίδος πόλεμον.

Το εις Δερβένια της Μεσσηνίας ευρισκόμενον στρατόπεδον συμποσούται , κατά την παρά του στρατηγού Κολιόπουλου γενομένην κατά την 31 Μαϊου καταμέτρησιν εις 5.000 . Επεριμένοντο προσέτι εκεί και ο στρατηγός Θεοχαρόπουλος και ο Κ. Δ. Δεληγιάννης . Ο γενικός αρχηγός , και οι λοιποί οπλαρχηγοί δεικνύουσι μεγίστην προθυμίαν εις την ταχυτέραν στρατολογίαν , και ο λαός τρέχει ευχαρίστως εις τα όπλα . ώστε εντός ολίγων ημερών καθίσταται ικανόν το εις Δερβένια στρατόπεδον ν’ απαντήση εις παν κίνημα του εχθρού , εάν ούτος ήθελεν κινηθή .

 

Ο Θρύλος για τις Γκρεμισμένες Γυναίκες
Αλαγονιακά Αντωνίου Νικολ. Μασουρίδη σελ. 109

Εκτός από αυτό το γεγονός, υπάρχουν και προφορικές μαρτυρίες που αναφέρουν τουλάχιστον άλλη μία παρόμοια περίπτωση, η οποία διαδραματίστηκε ένα χρόνο πριν, μετά την πτώση της Καλαμάτας τέλος Μαΐου του 1825, την οποία καταγράφει ο Αντώνιος Μασουρίδης στο βιβλίο του "Αλαγονιακά":

.΄Ωσαύτως άναφέρεται, ότι παρά την παλαιάν ήμιονικήν οδόν την άγουσαν είς Καλάμας και άνω της Στράκοβας πρό της θέσεως Μπονάση ρέμα συνεκρούσθη μεγάλη έκ Τουρκοαιγυπτίων ομάς προς μικράν τοιαύτην έξ Αλαγονίων (1) συνοδευομένων και ύπό τινών γυναικών. Η σύγκρουσις, ως ήτο επόμενον, άπέβη μετά τον φόνον αρκετών πολεμίων, κατά των ΄Αλαγονίων(1), αί γυναίκες των όποίων, ίνα μη αίχμαλωτισθώσι και ατιμασθώσι έκρήμνισαν εαυτάς κάτω των προς την δεξιάν όχθην του Νέδοντος ποταμού άποκρήμνων βράχων. Τοιαύτη και τοσαύτη ‘υπήρξεν η φιλοπατρία των άνδρών και η εντιμότης των γυναικών της Άλαγονίας (1), της υπό της πολιτείας και ιστορίας ατυχώς αγνοηθείσης, αί ‘οποίαι, ως αί Σουλιώτισσαι έκ του Ζαλόγγου, έκρήμνισαν έαυτάς χάριν της τιμής των και της έλευθερίας των. Έκτοτε δε το μέρος τούτο όνομάζεται μέχρι σήμερον «Γκρεμισμέναις γυναίκες». Του συμβάντος τούτου άγγελθέντος ύπό τινός διαφυγόντος, οί Αλαγόνιοι (Πισινοχωρίται ), συγκεντρωθέντες έν σπουδή επετέθησαν κατά των προς την Μεγ. Άναστάσοβα όδευόντων πολεμίων, τους όποίους έκτός όλίγων παραδοθέντων κατέκοψαν.

1) Άλαγονίαν λέγοντες ένοούμεν πανταχού του βιβλίου τούτου τά έξ χωρία του τέως δήμου Αλαγωνίων και όχι την άδικον , άπροσδιόνυσον και έμπριστικην της ήσυχίας των Αλαγωνίων μετονομασίαν του χωρίου Σίτσοβα εις Αλαγονία.

Παραπομπές

[1] Ηλία Αθ. Λαζάρου Σμηνάρχου (ΤΥΕ) ε. α. ¨ Όπισθεν του Μυστρά. Τόμος Α σελ. 148 έως 160. " ISBN : 978 -618-83741-0-2