Πως η θυσία δυο άσημων Ηραιατών έσωσε τους Νικηταρά και Πλαπούτα

 Συνηθίζεται, όταν αναφερόµαστε στην ιστορία του τόπου μας, να προβάλλουµε τους αγώνες και τις θυσίες των επωνύμων. Του Κολοκοτρώνη, των Δεληγιανναίων, του Πλαπούτα, του Νικηταρά ,των Δημητσανιτών.

Σήμερα θα γίνει µία εξαίρεση. Θα προβάλλουμε τη θυσία δυο ασήµων φτωχών Ηραιατών,(1) οι οποίοι με τη θυσία τους έσωσαν δυο γενναίους καπεταναίους, που απεδείχθησαν τόσο χρήσιµοι στην Επανάσταση του 1821. ΄Εσωσαν τον στρατηγό Δημητράκη Πλαπούτα και τον Τουρκοφάγο Νικηταρά. Επ'ευκαιρία στη σύντοµη σημερινή παρουσίαση θα αποκατασταθεί και µια ιστορική αλήθεια, η οποία δεινοπαθεί τα τελευταία 124 χρόνια.

Νικηταρας - Πλαπούτας

 

ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ  ΙΣΤΟΡΙΚΗΣ ΑΛΗΘΕΙΑΣ

Ξεκίνησε το λάθος στις 16-9-1882 από τον εγγονό του Κολοκοτρώνη, Θεόδωρο Ι. Κολοκοτρώνη (Φαλέζ) (2), το αναπαρήγαγε ο ιστορικός Κανδηλώρος(3), ο Ακαδ. Σπύρος Μελάς(4) και όσοι έκτοτε γράφουν ιστορία το αναπαράγουν, είτε διότι δεν εξαντλούν την πρωτογενή βιβλιογραφία ,είτε διότι δεν την αποκαθαίρουν.

Πρόκειται για δύο προεπαναστατικά αιματηρά επεισόδια, τα οποία, αν και έχουν χρονολογική απόσταση 16 ετών, τα παρουσιάζουν ως ένα. Και τούτο διότι αγνοούν, τόσο το αρχείο Πλαπούτα(5), όσο και τα απομνηµονεύματά του Δεληγιάννη (6) , που εξεδόθησαν το 1957. Ενώ ο Κανδηλώρος και ο Μελάς έγραψαν ιστορία αρκετά χρόνια ενωρίτερα. Μόνο ο αείµνηστος φίλος Αγησίλαος Τσέλαλης, διευθυντής βιβλιοθήκης Ανδριτσαίνης εντόπισε την ανακρίβεια και ο καθηγητής Ν. Βέης κάτι οσφραίνεται και γράφει περί "συμφυρμού δύο αφηγήσεων' '(7 ). Το μόνο κοινό σηµείο που έχουν είναι, ότι και στα δύο πρωταγωνιστής και τραυματίας είναι ο Δηµ. Πλαπούτας.

ΤΟ ΠΡΩΤΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

Βρισκόμαστε στο καλοκαίρι του 1802, στου Παλούμπα. Ήταν 13 Αυγούστου. Ο Δημητράκης Πλαπούτας είχε αρραβωνιαστεί την Στεκούλα Κολοκοτρώνη, πρώτη εξαδέλφη του Θ. Κολοκοτρώνη. Είχαν συγκεντρωθεί οι συμπέθεροι. Οι Μεταξαίοι οι(8) Σταµατελαίοι, γονείς του Νικηταρά, οι Κολοκοτρωναίοι και οι µετέπειτα συμπεθέροι Νταραίοι από του Σέρβου(9). Εδώ πρέπει να τονιστεί, ότι ο Γενάρχης των Πλαπούταίων Κόλιας έτρεφε εκτίµηση προς το Γενάρχη των Νταραίων Γιαννάκη, διότι, εκτός του ότι είχαν την αυτή προέλευση -ΑρβανίτεςΝτρέδες, αλλά Χριστιανοί των Σουλιμοχωρίων- ήταν και οι δύο φυγάδες από την Πατρίδα τους, την Τριφυλία. Εξάλλου ο Γιαννάκης (1Ο) Ντόρας περιέθαλψε τον Πλαπούτα, που ήλθε 20 χρόνια αργότερα και «διήγε πλάνητα βίον» στα χωριό µας κατά τον Κανδηλώρο(11).

 Η ΣΤΕΚΟΥΛΑ ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗ ΠΛΑΠΟΥΤΑ ΤΟΥΣ ΠΑΡΑΣΥΡΕ|

Δύο συναισθήµατα κυριαρχούσαν στους συγκεντρωμένους. Η βαρειά σκιά του Σουλτανικσύ φιρμανιού που είχε έλθει για να "χαλαστούν" οι αρµατολοί, και η χαρά ιδιαίτερα των γυναικών, ότι σε δύο ημέρες Θα γινόταν το πανηγύρι στη Ζάτουνα. Οι γυναίκες ύφαιναν και έπλεκαν, και οι άντρες γυάλιζαν τα άλογα και τα άρµατά τους. Ήταν όμως σκυθρωποί. Πώς θα παρουσιάζονταν αρματωμένοι μπροστά στην εξουσία, τον Τούρκο; Όλοι οι νέοι άνθρωποι ήθελαν να πάνε. Οι γυναίκες να "δειχτούν", και οι άνδρες να δώσουν στους χριστιανούς θάρρος και να µουδιάσουν τους Τούρκους.

Ο Θ. Κολοκοτρώνης, πάντα συνετός, ήταν τότε 32 ετών γι'αυτό τον έλεγαν "Γέρο του Μοριά" από τα νιάτα του, δεν ήταν σύµφωνος. ΄Εβλεπε αυτή την παλικαριά να είναι άσκοπη και επικίνδυνη. Πώς Θα πάµε; 'Ελεγαν οι άντρες κατηφείς. Από το άλλο µέρος όμως ήταν οι γυναίκες. Ήταν η αρραβωνιασμένη µε τον Δηµητράκη Πλαπούτα η Στεκούλα, η πρώτη εξαδέλφη του Κολοκοτρώνη και αδελφή των Γεωργακλή και Κουντάνη. Ήταν η αντρογυναίκα Στεκούλα που είχε συλλάβει, αφοπλίσει και φονεύσει Τούρκο (12). Επί πλέον ήταν αρραβωνιασµένη (13) και συνηθιζόταν, όπως και οι νιόπαντρες, να µη λείπουν από τα πανηγύρια. Έπρεπε να φορέσει και να την ιδούν µε τα καινούργια της φορέματα. Όταν άκουσε "πώς θα πάμε;" , απάντησε θυµωμένα: "Με τα πόδια τους να πάνε και αν δεν πάνε εκείνοι, Θα ντυθώ άντρας και θα πάω εγώ, και όποιος θέλει ας με ακολουθήσει". Η πεισματάρα Στεκούλα µπροστά σε αυτό το αδιέξοδο "κούρδιζε" τον αδελφό του Κολοκοτρώνη Ζορµπά. Είναι εκείνος που έκαψαν οι Τούρκοι µε προδοσία την 1-2-1806 στον ληνό της Αιμυαλούς μεταξύ Δηµητσάνας και Στεμνίτσας (14) .

- Γιάννη θα πάμε στο πανηγύρι;(15)

- Όπως θέλουν οι άλλοι της απάντησε.

- Μα είναι ντροπή ρε Γιάννη να µη πάμε. Τι θα ειπεί ο κόσμος ότι σκιαχτήκαμε". Άλλο που δεν ήθελε ο

Ζορμπάς.

- Ποιος είπε ότι σκιαζόμαστε. Θα πάμε.

Το βράδυ στο τραπέζι ήταν όλοι σκεπτικοί .

-Τι αποφάσισες Θοδωράκη ρώτησαν τον Κολοκοτρώνη

- Τι να γίνει, θα πάµε να χαρείτε και σεις τώρα που είστε αρραβωνιασµένοι. Μπορεί να βρεθούµε µε τους

Τούρκους. Να είστε νοιασµένοι και να µη δώσετε αφορµή. Ας ετοιμάσουν ψητά, κρασί, ψωμιά, οι γυναίκες (16).

Ανήµερα της Παναγίας στολισμένοι, καβάλα στ' άλογά τους, έφτασαν στη Ζάτουνα. Οι Τούρκοι, κατάπληκτοι για το θάρρος των ραγιάδων, χαιρέτησαν ψυχρά. Εκκλησιάστηκαν, οι 'Ελληνες κοινώνησαν και άνοιξαν τα δισάκια.

ΑΙΜΑΤΗΡΗ ΣΥΜΠΛΟΚΗ

΄Εφαγαν, ήπιαν, πιάστηκαν στο χορό. Μπροστά η Στεκούλα, την κρατούσε ο Πλαπούτας. Πίσω ο Κολοκοτρώνης, ο Νικηταράς, οι άλλοι. Στο δεύτερο τραγούδι πιάνεται µπροστά ο αδελφός της Στεκούλας, ο Κουντάνης, και αρχίζει το προσβλητικό για τους Τούρκους τραγούδι.

 "Τό"χει ο Ζαχαριάς ζακόνι, άσπρα πόδια να σηκώνει να φιλεί τις μπεοπούλες και τις Τουρκοπούλες ούλες" (17).

Ο υπαινιγμός για τους Τούρκους ήταν βαρύς καιη προσβολή μεγάλη. ΄Ενας αγάς δεν κρατήθηκε, πήγε παραπέρα και τράβηξε τη µπιστόλα του. Έπαθε αφλογιστία, δεν είχε καλό "γκιζότι". "Απάνου τους, Θα µας φάνε" φωνάζει ο Κόλιας Πλαπούτας, "στα σπαθιά" φωνάζει και ο Κολοκοτρώνης. Άρχισε το µακελιό.Το πανηγύρι διαλύθηκε.Τα ψητά, τα ψωμιά, οι τσότρες ποδοπατήθηκαν και ποτίστηκαν µε τα αίματα. Ο γιγαντόσωμος Παρασκευάς Πλαπούτας, ο νόθος γιος που είχε αποκτήσει ο Κόλιας µε την ερωμένη, την ωραία Αρβανίτισσα Λιόσα, ορµά και όπως ένας Τούρκος στεκόταν αµήχανος, του παίρνει το κεφάλι, και το σώµα του στάθηκε για λίγο όρθιο πριν σωριαστεί. "Ποιος του πήρε αυτουνού το κεφάλι, το είχα εγώ καπαρωµένο" λέει ο Νικηταράς.

"Ετούτο", του απαντά ο Πλαπούτας δείχνοντας το γιαταγάνι του. Τότε πρωτοφάνηκε η παλικαριά του Νικηταρά (18). Είκοσι χρόνια αργότερα στα Δερβενάκια άλλαξε τέσσερα σπαθιά σφάζοντας Τούρκους, και όταν προς στιγµή πήγε να δειλιάσει από τα ασπαίροντα σώµατα των Τούρκων, είπε στον εαυτό τούτο το περίφηµο, "Κουράγιο Νικήτα, Τούρκους σφάζεις" (19). Η Στεκούλα αναμαλλιασµένη πολεμούσε σαν Αµαζόνα µαζί µε τους άντρες. Τρεις ΄Ελληνες σκοτώθηκαν και δύο λαβώθηκαν, ο ένας ο Δ. Πλαπούτας. Όσοι Τούρκοι γλίτωσαν, έφυγαν. Το ίδιο και οι 'Ελληνες πήγαν σε απόκρημνες σπηλιές, πριν έλθουν οι πολλοί Τούρκοι για να εκδικηθούν. Μήνες γιατρευόταν ο Πλαπούτας. Στο  προσκέφαλό του η Στεκούλα. 'Ενιωθε ένοχη γιατί, με το πείσµα και τη γυναικεία φιλαρέσκεια, ώθησε τους αντρες στο µακελειό. Και ενώ έληξε με τον τρόπο που έληξε το αιματηρό αυτό επεισόδιο στη Ζάτουνα, ορισμένοι - όπως είπαµε- το παρουσιάζουν ως ένα άλλο, αιματηρό και αυτό, με πρωταγωνιστή πάλι τον Πλαπούτα, αλλά αυτή τη φορά στην Αλωνίσταινα.

 ΤΟ ΑΛΛΟ ΕΠΕΙΣΟΔΙΟ

Στα μέσα Ιουλίου του 1818 ο Βεζίρης της Τριπολιτσάς, κάλεσε στην έδρα του τους Βεκίληδες Δεληγιάννη και Παπαλέξη. Τους συνόδευαν ως φρουρά οι Παρασκευάς και Θανάσης Πλαπούτας, ο Μαστρογιώργης, ο Αποστόλης Κολοκοτρώνης, ο Θανάσης Κίντζιος, ο Νικηταράς, ο Πισιμίσης από το Βλόγγο, ο Αναγνώστης Δάρας από του Σέρβου και ο Βότσης από το Βελημάχι (20). Προ της Τριπολιτσάς οι επίσηµοι προχώρησαν μόνο με τους υπηρέτες τους, και η φρουρά τους πήρε εντολή να γυρίσει στα Λαγκάδια, αλλά όχι από την Αλωνίσταινα που γινόταν το πανηγύρι της Αγίας Παρασκευής, διότι εκεί ήταν "φέουδο" του τρομερού Τούρκου Μουλά-Μέµου (21). Τα παλικάρια πλην του Κίντζιου, που άκουσε τον Δεληγιάννη πέρασαν από το πανηγύρι. Οι Τούρκοι χόρευαν στο αλώνι των Δηµητρακαίων και οι 'Ελληνες πήγαν στο σπίτι των Δηµητρακαίων. Έφαγαν, ήπιαν. Σώφρονες όμως και νουνεχείς δεν άφησαν τον Παρασκευά Πλαπούτα και τον Μαστρογιώργη να πιούν. Όταν βγήκαν στο αλώνι, ο Τούρκος τους πυροβόλησε χωρίς να σκοτώσει, αλλά αμέσως οι αμέθυστοι Έλληνες σκότωσαν δύο Τούρκους και λάβωσαν το Μουλά στο χέρι. Οι Έλληνες έφυγαν, αλλά ο Δημητρακόπουλος για να σώσει το χωριό πυροβόλησε και τραυμάτισε και στις δύο κνήµες τον Πλαπούτα (22). Τον τραυµατία μετέφεραν στους ώµους τους εναλλάξ ο Παρασκευάς Πλαπούτας και ο Πισιμίσης στη Ζάτουνα. Ο κίνδυνος όμως, για την Αλωνίσταινα και τους δύο Βεκίληδες που είχαν στα χέρια τους οι Τούρκοι, ήταν µεγάλος. 99 'Ελληνες για κάθε Τούρκο έπρεπε να φονευθούν, σύµφωνα με τον τουρκικό νόμο και 999 αν καιγόταν τζαμί (24).

 ΕΠΙΔΡΟΜΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΗΡΑΙΑΣ

Πενήντα χιλιάδες γρόσια δαπάνησε ο Δεληγιάννης, ποσό µεγάλο για την εποχή, γιά την εξαγορά της μη καταδιώξεως των Κοτσαμπάσηδων. Αν τα γρόσια έκλεισαν τα στόµατα των οικογενειών και αγάδων, έπρεπε να ικανοποιηθεί και η Τουρκική εξουσία. Προς τούτο ο Βεζύρης της Τριπολιτσάς έστειλε τον μπελούμπασή του με πενήντα Τούρκους στην Ηραία, με ρητή εντολή να συλλάβει ή φονεύσει τους Πλαπούτα και Νικηταρά εντός τριάντα ημερών. Εάν αυτό δεν το κατόρθωνε, τότε θα έφερναν το δικό του κεφάλι. Οι Τούρκοι "αλώνισαν" την Λιοδώρα. Οι κάτοικοι όµως των χωριών ειδοποιηθέντες μυστικά από τους Δεληγιάνναίους, που γνώριζαν τη διαταγή, έφυγαν σε άλλες επαρχίες (25). Ήλθε όµως η τελευταία ημέρα. Ο µπελούμπασης δεν ήξερε τι να κάνει. Γυρίζοντας νύχτα και ηµέρα στα δάση βρήκε μπροστά του δύο αθώους Παλουµπαίους που έβοσκαν ταγελάδια τους. (Ο συνάδελφος στην ιστοριοδιφία κ Ν. Κωστάρας υποστηρίζει ότι δεν ήταν Παλουµπαίοι, αλλά από του Λαγαύτη και ήταν "ρογιασµένοι" στου Παλούμπα. Το δέχοµαι διότι είναι έγκριτος. Εξάλλου αυτό δεν αλλάζει τίποτα.

 ΑΠΟΚΕΦΑΛ|ΖΟΥΝ ΤΟΥΣ ΡΟΔΗ ΚΑΙ ΛΟΥΒΡΗ

Βρήκε μπροστά του τον Ρόδη και τον Λούβρη (26). Χωρίς δισταγµό τους έκοψε τα κεφάλια για να σώσει το δικό του, τα κάρφωσε στα σπαθιά και ξεκίνησε για την Τριπολιτσά. Στου Τσιούμπη (στην παλιόστανη απέναντι από του Σέρβου), έπιασαν και τον Θοδωράκη Τρουπή, πατέρα του αγωνιστού της Επαναστάσεως Βασίλη Τρουπή, τον πήραν µε το µουλάρι του τη "Βλαγγούλα" για να µεταφέρει τα κεφάλια στην Τριπολιτσά. Τέσσερις ημέρες αγωνιούσαν οι λιγοστοί κάτοικοι του Σέρβου αν θα γύριζε ο Θοδωράκης. Χαρά µεγάλη στην Τριπολιτσά όταν έφτασαν - δήθεν - τα κεφάλια των Πλαπούτα και Νικηταρά. Τα κρέμασαν από την πόρτα του σαραγιού. Βγήκε ο Τούρκος ντελάλης και φώναζε. "Σκοτώθηκαν οι φονιάδες, πήραµε εκδίκηση". Η τουρκική εξουσία κάλεσε τους Δεληγιάννη και Παπαλέξη να βεβαιώσουν ότι αυτά είναι τα κεφάλια των ζορμπάδων (27). Πήγαν τα είδαν. "Ναι, µοιάζουν, αυτουνών είναι. Είναι βέβαια και η ζέστη, έξι μέρες τώρα κοµμένα και είναι αλλαγµένα. Όμως αυτουνών είναι του Πλαπούτα και του Νικηταρά", είπαν διπλωµατικότατα. Όταν όµως αποµακρύνθηκαν ψιθύρισαν μεταξύ τους: -Καημένε Ρόδη, καηµένε Λούβρη...(28).Την ίδια στιγμή ο Πλαπούτας νοσηλευόταν στη µονή Προδρόµου, πριν φύγει για δεύτερη φορά για τη Ζάκυνθο και ο Νικηταράς στα ληµέρια του. Τα ακέφαλα πτώματα των εξιλαστηρίων θυµάτων των δύο αθώων γελαδοβοσκών, του Ρόδη, και του Λούβρη, θάφτηκαν στη θέση "Κοκορόβιτσα"(29) έξω από του Παλούµπα.

ΝΑ ΤΙΜΗΘΕΙ Η ΜΝΗΜΗ ΤΟΥΣ

Τελειώνοντας, η σηµερινή σύντοµη αναφορά ας θεωρηθεί ως ένα ευλαβικό μνηµόσυνο γι" αυτούς τους δύο αθώους, που µε τη θυσία τους έσωσαν τον στρατηγό Δημητράκη Πλαπούτα και τον Τουρκοφάγο Νικηταρά. Επ' ευκαιρία γίνεται πρότασις στον Δήµο Ηραίας και πιστεύεται ότι θα υιοθετηθεί: Στην "Κοκορόβιτσα", στου Παλούμπα να τοποθετηθεί μια µαρμάρινη πλάκα που να αναφέρεται στο γεγονός, και να γίνει τόπος απότισης τιμής από τους διερχομένους.

 

Βιβλιογραφία

 1)Ηραιάτες, οι κάτοικοι του Δήμου Ηραίας με έδρα του Παλούµπα, πατρίδα των Πλαπούταίων.

2)Ο Φαλέζ στον "Ραμπαγά", έτος Ε, αριθ. 41/16-9-1882.

3)Τάκη Χ.Κανδηλώρου "Γορτυνία", η Ιστορία τηςΓορτυνίας από αρχαιοτάτων χρόνων µέχρι τα καθ"

ημάς, 1898 σ.217.

4)Σπύρου Μελά, Ακαδημαϊκού, "ο Γέρος του Μοριά", εκδ. 4η , 1957 "Μπίρης" σ.61.

5)Αγησίλαου Τσέλαλη, (άλλοτε διευθυντού βιβλιοθήκης Ανδριτσαίνης) "Πλαπούτας", βιογραφία, ανέκδοτα αρχείο - αποµνημονεύματα, εκδ "Γιαννίκος" 1962 σ.137.

6)Κανέλλου Δεληγιάννη Απομνηµονεύματα, εκδ.Γ.Τσουκαλά τ.16, 1957 σ. 84.

7)Αγησίλαου Τσέλαλη ο.π.σ. 137.

8)ο.π.σ.156.

9)Σέρβσυ - Νταραίοι. Χωριό του Δήµου Ηραίας από όπου κατάγεται η γνωστή οικογένεια των

αγωνιστών του 1821 Δαραίων (Νταραίων).

1Ο)Ν.Γ.Παπαγεωργίου "Μάραθα", επετηρίδα 2002, έκδοσις Συλλόγου Απανταχού Μαραθαίων

(Βλαχόραφτη) η "Αγία Τριάς" σ.81.

11)ο.π.σ.81

12)Τάκη Χ. Κανδηλώρου "Γορτυνία" ο.π.σ.182.

13)Αγησ. Τσέλαλη "Πλαπούτας" ο.π.σ.156.

14)Γ. Τερτσέτη Άπαντα, εκδ. Βαλέτα, Διήγησις συµβάντων Ελληνικής Φυλής, Απομνημονεύματα

Θ. Κολοκοτρώνη 1967 σ.82.

15)Αγησίλαου Τσέλαλη "Πλαπούτας" ο.π.σ. 105.

16)ο.π.σ.1Ο5.

17)ο.π.σ.106.

18)ο.π.σ.1Ο7.

19)Διον.Α. Κόκκινου, Ακαδηµαικού "Η Εληνική Επανάστασις" εκδ. "Μέλισσα" τ.2, 1967 σ.583.

20)Τάκη Χ.Κανδηλώρου "Γορτυνία" ο.π.σ.217.

21)Κανέλλου Δεληγιάννη Αποµνηµονεύµατα τ.16 σ.85.

22)ο.π.σ.89.

23)Τάκη Χ.Κανδηλώρου "Γορτυνία" ο.π.σ.218.

24) Κανέλλου Δεληγιάννη Απομνηµονεύµατα, 16, σ.169.

25)ο.π.σ.89.

26)Αγησίλαου Τσέλαλη "Πλαπούτας" σ.π.σ.134.

27)ο.π.σ.134.

28)σ.π.σ.135.

29) Γιάννη Δ. Παπαχρήστου "του Παλούμπα και οι Παλουμπαίοι" εκδ. "Φύλλα"2ΟΟΟ σ.62.

Πηγή: "ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ"