Η Ιστορική Μονή της Αγίας Σολομονής του Ακόβου
Το καθολικό της Αγ. Σολομονής ή απλώς «Σολομονή» όπως η τοπική διάλεκτος το προφέρει βρίσκεται στο κέντρο ενός νοητού τριγώνου ανάμεσα στα χωριά Άκοβος Λεπτίνι, Δυρράχι, Πολιανή και είναι κτισμένο στη βόρεια προεκτάση του όρους Ταΰγετος που ονομάζεται «Ξεροβούνι». Περιβάλλεται από τις αγροτικές περιοχές «μοναχή λάκα», «λόφο λακίτσας», «γουρνίτσες», «αγραπιδωτό», «κούτσουρο», «διάσελο», «ανεμόμυλο» και «σκαφίδια».
Ιστορικές Μαρτυρίες
Για το πολύ μακρινό παρελθόν της μονής δεν υπάρχουν ιδιαίτερες μαρτυρίες, οι πρώτες βεβαιωμένες ιστορικές μαρτυρίες για την μονή ανάγονται στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Η επιγραφή που σώζεται στην κόγχη του ιερού του ναού κάτω απο το μονόλοβο παράθυρο, πληροφορεί οτι η αγιογράφηση έγινε στις 11 Δεκεμβρίου 1768. Βεβαιώνοντας οτι αυτή ήταν μια περίοδος ακμής της Μονής, στην οποία είχε ικανή κτηματική περιουσία και οικονομική άνεση. Το παραπάνω βεβαιώνεται και απο αρκετά δικαιοπρακτικά έγγραφα, που βρίσκονται στα γενικά αρχεία του κράτους (ΓΑΚ), σχετικά με κτηματικές διαφορές και οικονομικές δοσοληψίες της Μονής με τρίτα πρόσωπα. Η περιουσία της δεν περιοριζόταν μόνο στην γύρω περιοχή αλλά και σε μετόχια στη Μεσσηνία, στην Τρίπολη και αλλού.
Την ικανή αυτή περιουσία
της η Μονή της Αγίας Σολομωνής την διέθεσε για την ιερή υπόθεση της
απελευθερώσης της Ελλάδας από τους Τούρκους κατά την Μεγάλη Ελληνική
Επανάσταση του 1821
Η Προσφορά της Μονής
Ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε στα επαναστατικά χρόνια (1821-1830) αλλά και πριν απο αυτά με την παιδεία που πρόσφερε στα Ελληνόπουλα της περιοχής. Η παράδοση διατηρεί ακόμα έντονη την μνήμη της λειτουργίας κρυφού σχολείου στο Μοναστήρι τους χαλαιπούς καιρούς της δουλείας. Η προσφορά της Μονής συνεχίστηκε και μετά την απελευθέρωση μέχρι το 1842.
Παπαφλέσσας
Χαρακτηριστικό στοιχείο για αυτή την διαπίστωση αποτελεί και η επιστολή που στέλνει στις 15 Δεκεμβρίου 1819 από την Κωσταντινούπολη ο αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος, ο μετέπειτα θρυλικός Παπαφλέσσας με καταγωγή απο το γειτονικό χωριό Πολιανή, στην οποία προτείνει το Μοναστήρι της Αγ. Σολομονής ως τον ενδεδειγμένο και ασφαλή χώρο για την λειτουργία σχολείου για τα Ελληνόπουλα των γειτονικών χωριών (βλέπε Παράρτημα). Σύμφωνα με την παράδοση ο Παπαφλέσσας είχε μάθει τα πρώτα γράμματα κοντά στους μοναχούς στο Μοναστήρι της Αγ. Σολομωνής με το οποίο διατηρούσε στενούς δεσμούς.
Καπετάν Γιώργαρος
Το γεγονός οτι η Μονή λειτούργησε ως πνευματικός φάρος της περιοχής αποδεικνύεται και στα απομνημονεύματα του Γεωργίου Γεωργαντά (καπετάν Γιώργαρου – τοπικός αγωνιστής και συμπαραστατης του Θ.Κολοκοτρώνη του 1821) τα οποία υπαγόρευσε προφορικά στον γιο του Γιάννακα το 1846. Σε αυτά απευθυνόμενος στον γιο του αναφέρει
«...Μωρέ Γιάννακα μεγάλη λύπη το έχω που δεν ξέρω γραφή, γι’αυτό σε έστειλα στη Σολομωνή στον πάτερ Ιωακείμ και σε έμαθε γράμματα…»
«...ήρθε και ο Θεοδωράκης πάλι και όλοι και ο Δικαίος, Αναγνωσταράς, Πλαπούτας, Γιατράκος, Ζαχαριάς, Μαυρομιχάληδες, Μούρτζινος και πολλοί άλλοι που εγώ δεν τους γνώριζα. Εμαζευτήκαμε όλοι στη Σολομωνή ημέρες δέκα εφτά, εκάναμε συμβούλιο τι να κάνομεν να γλυτώσομεν από το κακό που ερχότανε...»
Επιστολή του Διοικητή Τριπόλεως
Την ύπαρξη σχολείου στην Μονή βεβαιώνει και σχετική επιστολή του διοικητή Τριπόλεως-Λεονταρίου το 1830 προς τον Ιωάννη Καποδίστρια με την οποία ζητά ανέγερση σχολικού κτηρίου στα χωριά Πολιανή, Λεοντάρι και αναφέρει οτι συμφωνήθηκε προσωρινά να τοποθετηθεί δάσκαλος στην Ιερά Μονή.
Η βιβλιοθήκη
Η Μονή διατηρούσε μεγάλη και αξιόλογη βιβλιοθήκη προεπαναστατικά, τα βιβλία της οποίας διατέθηκαν για την κατασκευή φυσεκίων στον αγώνα του 1821. Ενώ εκεί κατέφευγε ο πρωτοκλέφτης Ζαχαριάς και άλλοι απο την Αρματολική Ομοσπονδία του Μοριά ξεγλιστρώντας απο την επιτήρηση των Τούρκων.
Έγγραφο Ιεράς Συνόδου
Σε έγγραφο της ιεράς συνόδου του Βασιλείου της Ελλάδος με ημερομηνία 19 Αυγούστου 1833 υπάρχει κατάλογος των Μοναστηριών που υπάγονται στην άμεση κυριαρχία της Κυβερνήσεως και στο οποίο συναριθμείται και η Μονή της Αγ. Σολομονής. Στον κατάλογο αυτό σημειώνεται η Μονή υπαγόμενη στην Μητρόπολη (επαρχία) Μονεμβασίας, αναφέρεται χαρακτηριστικά ως «...Αγία Σολομονή εις Σαγμπάζικα». Καταφαίνεται λοιπόν από την έναρξη της Οθωνικής διακυβερνήσεως της Ελλάδος η αδυναμία βιωσιμότητας της Μονής. Σε έγγραφο του 1842 η «Επι των Εκκλησιαστικών Γραμματεία» δηλώνει οτι η Μονή είχε πια διαλυθεί και ήταν έρημη μοναχών.
Η Μονή της Αγίας Σολομονής η οποία διέθεσε τα πάντα για την ιερή υπόθεση του αγώνα, μετά δε από την απελευθέρωση έπεσε σε οικονομική ένδεια και μαρασμό. Όποια κτηματική περιουσία είχε απομείνει εκποιήθηκε απο το δημόσιο ή καταπατήθηκε απο του κατοίκους των γύρω περιοχών. Ως τελευταίος ηγούμενος της αναφέρεται ο ιερομόναχος Ιωακείμ ο οποίος είχε έλθει στην Μονή απο μοναστήρι της Κωσταντινούπολης.
Αρχιτεκτονική Τοιχογραφίες
Ο αρχικός μεταβυζαντινός ναός της Αγ. Σολομονής ήταν μονόχωρος και καμαροσκέπαστος όπως φανερώνουν οι δύο ημιεντοιχισμένοι πεσσοί στο μέσον των τοίχων του κυρίως Ναού. Σήμερα καλύπτεται με κεραμοσκέπαστη δίρυτη στέγη. Είναι κτισμένος από αργολιθοδομή και ασβεστοκονίαμα. Η Αγία Τράπεζα όπως δείχνουν τα υπάρχοντα ίχνη έχει μεταφερθεί από το κέντρο του ιερού στον ημικυκλικό χώρο της αψίδας δίνοντας έτσι άνεση χώρου. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η εικονογράφηση του Ναού. Οι τοιχογραφίες που έχουν διασωθεί στην κόγχη του ιερού, στο κτιστό Τέμπλο και στο βόρειο τοίχο μαρτυρούν τεχνοτροπία ζωγράφου της εποχής της Τουρκοκρατίας. Δεν έχουν γίνει έρευνες για ανακάλυψη του κοιμητηρίου και των κελιών της Μονής αλλά οι διάσπαρτες στα βόρεια και δυτικά του Ναού πελεκητές πέτρες και κεραμίδια μαρτυρούν την μακροχρόνια και δυναμική ανθρώπινη παρουσία.
Επίλογος
Ταπεινό ερημοκλήσι σήμερα το καθολικό της άλλοτε περίφημης Μονής της Αγίας Σολομονής, στέκεται για να θυμίζει την ιστορία της και να μαρτυρεί στις νέες γενιές, ιδιαίτερα του χωριού μας (Άκοβος), στην ενορία του οποίου ανήκει, την προσφορά της στην Εκκλησία και Πατρίδα.
Παράρτημα
Δύο χρόνια πριν την έναρξη του Απελευθερωτικού Αγώνα, ο Παπαφλέσσας ευρισκόμενος στην Κωνσταντινούπολη οραματίζεται την ίδρυση σχολείου στην γενέτειρά του, το χωριό Πολιανή. Για το σκοπό αυτό συντάσσει και στέλνει επιστολή στους συγχωριανούς του
«Προς τους κατοίκους τής κατά την Πελοπόννησον χώρας Πολιανής»,τους αγαπητούς και γλυκύτατους πατριώτες-όπως τους αποκαλεί-τους οποίους θεωρεί το αγαπητότερον και γλυκύτερον πράγμα της ζωής του, δηλώνοντας ότι γι’αυτούς αναπνέει και αυτούς λατρεύει μετά τον Θεό! Τους βεβαιώνει πως όλες οι ευτυχίες τού φαίνονται «σκύβαλα» συγκρινόμενες με την αγάπη τους προς εκείνους και προς την πατρίδα τούς παρακινεί να ξεφύγουν από το σκότος της αμάθειας. Γράφει πως ο Θεός χάρισε στους ανθρώπους την παιδεία, η οποία εξευμενίζει την ανθρωπότητα και αντιμάχεται τους αισθητούς και νοητούς εχθρούς των ανθρώπων.Τους προτρέπει να δημιουργήσουν στον τόπο τους ένα «εργαστήριον της παιδείας», δηλαδή ένα σχολείο Ελληνικό στο οποίο θα διδάσκονται τα τέκνα της πατρίδος και των πέριξ. Τους προτείνει να συνεισφέρουν ο καθένας με ένα μικρό ποσό γι’αυτόν τον σκοπό και συνεχίζει: «υπόσχομαι κατ΄έτος να μετρώ δια το σχολείο μας γρόσια χίλια 1000 και γράψετε το όνομά μου εις το κατάστιχον των βοηθούντων, είτε εις τον πρώτον αριθμόν, είτε εις τον δεύτερον, είτε όπου θέλετε. Επίσης τους τονίζει ότι θα φροντίσει να στείλει και «διδάσκαλον έμπειρον ώστε εις ολίγον διάστημα να είδωμεν τα παιδία της πατρίδος πεπαιδευμένα και τους καρπούς των κόπων μας ωρίμους».Και προτείνει να μην κτιστεί νέο κτήριο αλλά το σχολείο να στεγαστεί στο μοναστήρι της αγίας Σολομονής» και «θέλουν ευρίσκονται οι μαθηταί εις την εκκλησίαν, να ακούουν και τα εκκλησιαστικά ως χρέος κάθε χριστιανού». Η επιστολή τελειώνει με την ευχή « και άμποτες αποκατασταθείσης της σχολής να αξιωθώ και εγώ να χαρώ μαζή σας και να αποθάνω εις τας αγκάλας σας.
1819-15-Δεκεμβρίου εκ Κωνσταντινουπόλεως.
Διάπυρος ευχέτης σας - Αρχιμανδρίτης Γρηγόριος Δικαίος.»
Πηγή: Μελέτη της Φιλοσοφικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών του Λέκτωρος Σπυρίδωνος Κοντογιάννη και του Πτυχιούχου Καίσαρη Κ. Λεωνίδα, δημοσιεύτηκε στα τεύχη 11,12 και 19 του Περιοδικού «ΑΚΟΒΙΤΙΚΑ ΝΕΑ»